Sáng ngày 13/3, tức ngày 22/2 âm lịch, tại khu di tích văn hóa Đền Bà Triệu, thôn Đông Yên (xã Trung Thành, Nông Cống) đã tổ chức lễ dâng hương kỷ niệm 1775 năm ngày mất của anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh và lễ hội Đền Bà Triệu năm 2023.

Triệu Thị Trinh sinh ngày 2 tháng 10 nǎm Bính Ngọ (226) tại miền núi Quân Yên (hayQuan Yên), quậnCửu Chân(nay thuộc làng Quan Yên, hay còn gọi là Yên Thôn, xãĐịnh Tiến, huyệnYên Định, tỉnhThanh Hóa) trong một gia đình hào trưởng. Từ nhỏ, bà sớm tỏ ra có chí khí hơn người.

Khi nhà Ngô xâm lược đất nước, chế độ áp bức và bóc lột của nhà Ngô trên nước ta hồi bấy giờ vô cùng tàn bạo. Triệu Thị Trinh và anh trai là Triệu Quốc Đạt vô cùng căm giận bọn quan lại nhà Ngô. Với chí lớn ấy, từ năm 19 tuổi bà đã cùng anh tập hợp nghĩa sĩ trên đỉnh núi Nưa, ngày đêm mài gươm, luyện tập võ nghệ để chuẩn bị khởi nghĩa.

Sau một thời gian chuẩn bị, Bà Triệu cùng nghĩa quân đã vượt sông Chu đến rừng núi Nưa (Nông Cống, Triệu Sơn ngày nay) để lập căn cứ, tập hợp lực lượng, chuẩn bị lương thảo, nhằm mở rộng địa bàn hoạt động xuống miền đồng bằng. Cuộc khởi nghĩa của bà và Triệu Quốc Đạt bùng nổ vào nǎm 248 và được nhân dân trong quận Cửu Chân hưởng ứng và nhanh chóng lan tỏa ra quận Giao Chỉ.

Khi Triệu Quốc Đạt tử trận, Triệu Thị Trinh lãnh đạo toàn bộ quân khởi nghĩa chiến đấu chống quân Ngô. Nghĩa quân chiến đấu liên tiếp nhiều trận, thế lực ngày càng mạnh, quân số có tới hàng vạn người. Nghĩa quân của bà đánh thắng quân Ngô nhiều trận.

Sau một cuộc bao vây ráo riết của quân giặc, Bà Triệu phải rút về núi Tùng Sơn. Bà quì xuống vái trời đất: "Sinh vi tướng, tử vi thần" (Sống làm tướng, chết làm thần) rồi rút gươm tự vẫn, đó là vào ngày 22 tháng 2 năm Mậu Thìn - 248.

Để tưởng nhớ công ơn của Bà người dân núi Nưa, nay thuộc thôn Yên Dân và thông Đông Yên, xã Trung Thành đã lập Đền thờ Bà ngay tại chân núi, là nơi Bà dấy binh khởi nghĩa.

Đền Bà Triệu ở thôn Đông Yên tọa lạc ở sườn núi phía Đông Bắc theo hướng chính Đông lệch Bắc 20 độ. Khu vực này nhân dân quen gọi là Đông đền. Lưng đền dựa vào vách ngàn Nưa. Đền đã được xây dựng từ xa xưa, song do biến thiên lịch sử và hủy hoại của thiên nhiên, ngôi đền bị xuống cấp chỉ còn nền móng. Cách đây 20 năm ngôi tiền đường chỉ còn lại các chân tảng kê cột và gạch ngói vỡ nát cùng 1 số đoạn gỗ chân cột.

Để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân trong vùng, năm 2015 Đền Bà Triệu thôn Đông Yên được trùng tu tôn tạo. Trong đó tỉnh hỗ trợ kinh phí 300 triệu đồng, xã đầu tư trên 500 triệu đồng và nhiều hạng mục được xã hội hóa. Đến nay Đền gồm có 3 gian, 2 chái, 1 hậu cung, cột bê tông, tường gạch, lợp ngói, sân đền được lát gạch. Hàng năm vào ngày 22 tháng 2 âm lịch, nhân dân xã Trung Thành nói chung và thôn Đông Yên nói riêng đều tổ chức lễ hội để con cháu muôn đời ghi công lao to lớn của Vị nữ tướng tài ba Triệu Thị Trinh và các bậc tiền nhân có công xây dựng đất nước, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hoá của cha ông để lại.